De Staats Spoorwegen

In de RegeringsAlmanakken van Nederlandsch-Indië en de Kleian’s adresboeken werd in veel gevallen bij de inwoners van Nederlands Indië aangegeven wat hun beroep was. Bij Gerrit Guldenaar, geboren in circa 1765 wordt vermeld dat hij een “smalle handelaar” was. Frederik Guldenaar (1795) was een varengezel (bootsman). Gerrit Adriaan (1790) was “Waarnemend zoutverkooppakhuismeester te Pamakassan”, een stad gelegen op het eiland Madoera. Madoera is de grootste zoutleverancier van Indonesië.

Over de periode van 1817 tot 1938 vonden wij van 93 personen van de familie Guldenaar hun beroep. 26 personen (28%) werkten bij de Staats Spoorwegen (SS) of de Nederlandsch-Indische Spoorweg Maatschappij (NIS). 25 personen (27%) bij de Politie, Defensie, Gevangeniswezen of overige Overheid. 8 personen (9%) werkten in de detailhandel of dienstverlening; 7 (8%) personen bij de Post-en Telegraafdienst en 27 personen (28%) in overige sectoren. Opvallend veel personen binnen de familie Guldenaar werkten bij de Staats Spoorwegen (SS) of de Nederlandsch Indische Spoorweg Maatschappij (NIS).

De particuliere Nederlandsch Indische Spoorweg Maatschappij (NIS) opende in 1867 de eerste spoorlijn op Java tussen de havenstad Semarang en Tangung. Dit 25 kilometer lange traject vormde het begin van de spoorlijn die uiteindelijk tot Yogjakarta zou lopen. Het had bijna dertig jaar geduurd na de eerste treinrit in Nederland voordat de eerste spoorlijn in Nederlands-Indië werd geopend. Aanvankelijk wilde de Nederlandse overheid zich helemaal niet bemoeien met de aanleg van spoorwegen in de archipel. Er moest vooral aan de kolonie worden verdiend. Toen in 1875 de Staats Spoorwegen werden opgericht was niet iedereen enthousiast over de overheidsbemoeienis. Liberaal gezinde commentatoren waren voorstanders van particulier initiatief en wilden de rol van de overheid zoveel mogelijk inperken. Andere tegenstanders meenden dat de investeringen nooit terugverdiend konden worden. De eerste lijn tussen Soerabaja en Pasuruan werd door critici van staatsaanleg dan ook wel smalend de “Rijksplezierbaan” genoemd. (Bron: Sporen van Smaragd, Per trein door Nederlands Indië 1867-1949).

Van de familieleden Guldenaar die bij de spoorwegen werkten lichten wij er enkelen uit; het gaat om vier opvolgende generaties. Abraham Adriaan Guldenaar, geboren in 1832 in Soemenep was in 1873 deurwaarder bij de Raad van Justitie in Soerabaja maar trad in 1879 in dienst bij de Staats Spoorwegen. Hij werd op 29 juli 1879 benoemd tot Onderkommies 1e klas binnen de afdeling Personeel belast met aanleg lijn Madioen-Blitar-Soerabaja (RA 1880/570). Drie van zijn zonen gingen in dienst bij de Staats Spoorwegen:
• Willem Louis Abraham, geboren in 1852 in Besoeki werd in 1897 benoemd tot derde commies bij de Spoor-en tramwegen Oosterlijnen (RA 1898/464);
• Abraham Alexander, geboren in 1860 in Probolinggo werd in 1891 benoemd tot Machinist 1e klasse. In 1898 werd hij overgeplaatst van de Oosterlijn naar de Westerlijn en verhuisde hij met zijn gezin van Madioen naar Bandoeng.
• Christiaan Adriaan, geboren in 1862 in Probolinggo werd in 1881 Ondercommies bij de aanleg van de lijn Djokjakarta-Tjilatjap. In 1895 werd hij overgeplaatst naar de Westerlijnen en in 1900 was hij magazijnmeester bij de spoorwegen aan de westkust van Sumatra.

Geertruida Josepha Guldenaar was de dochter van Anna Victoria Guldenaar en Willem Louis Abraham Guldenaar. Geertruida trouwde met Cesar Oscar Marlisa. Hij werkte als Adjunct Magazijnmeester bij de Staats Spoorwegen.

Zes zonen van Abraham Alexander Guldenaar en Anna Louisa Kouthoofd waren in dienst bij de Staats Spoorwegen: Louis, Leon, Paul, Dolf, Bert en Piet. Ook twee schoonzonen: Pieter Pleijte en Richard Rober Maidman werkten bij deze organisatie. Dochter Elisabeth (Iet) Pleijte-Guldenaar werkte voor haar huwelijk als klerk bij de Staats Spoorwegen. Duncan Guldenaar, geboren 1914 Buitenzorg, zoon van Louis Guldenaar en Korri Franciscus was de laatste telg van deze vier generaties die werkten bij de Staats Spoorwegen. Hij werkte in 1938 als Leerling stationsklerk en vervolgens als Adjunct Hoofd Stationschef/Machinevoerder bij de Staats Spoorwegen.